Atatürk’ün bozkurt sevgisi

Bozkurt heykeli 1968’e kadar Anıtkabir’de sergilendi. 1968’de Samsunda Gazi müzesinin açılmasıyla birlikte Atatürk’ün birçok özel eşyasıyla birlikte bu heykelde Samsun’a gönderildi. 1978 yılına kadar burada sergilenen heykel daha sonra gözden uzaklaştırıldı.

/Ozan Ruhsatioğlu
Maarif Vekaleti M. Kemal’in direktifiyle Türkiye Cumhuriyeti’nin devlet armasını seçmek için 1925’te bir yarışma açmıştı. Yarışmayı Namık İsmail’in Bozkurt figürlü eseri kazanmıştı. Ancak eser Bozkurt’un görkemini yansıtmadığı gerekçesiyle kullanılmamıştı. Ama Atatürk Bozkurt’u devletin her kurum ve kuruluşunda kullanmıştı: Daha Cumhuriyet ilan edilmeden TMBB’nin 1922’de çıkardığı pullarda, 1924’te kurulan Türkiyat Enstitüsünde, MTTB’nin ambleminde, İzcilik – Yavrukurt teşkilatında, 1927’de çıkarılan kağıt paralarda, ilk yolcu gemimizin adında, Petrol Ofisinin armasında ( alev figürü İsmet İnönü tarafından daha sonra eklenmiştir. Ardından, paraların üzerinde Bozkurt ve Atatürk resimlerinin çıkarıldığı gibi daha sonraki iktidarlarda Atatürk resimleri tekrar konmuş fakat bozkurt konulmamıştır.) Üniversite öğrencilerinin şapkalarında, Sigara markalarında, yakın çevresine verdiği soyadlarında Atatürk Bozkurt’u hep sembol olarak kullanmıştı. Atatürk’ün Ankara ulustaki heykeline bir göz atarsanız oradaki bozkurt figürlerini görmekte zorlanmazsınız.

Atatürk’ün Tunç Bozkurt Olayı
Demin yukarıda ilk yolcu gemimiz olan “bozkurt”tan bahsetmiştim hatırlarsınız. Bu gemi 2 Ağustos 1926 gecesi Ege denizinde Fransız Lotus gemisiyle çarpıştı. Çarpışmada Bozkurt gemisi batmış 8 Türk denizcisi de boğulmuştu. Ertesi gün İstanbul’a gelen Lotus gemisi kaptanı tutuklandı. Fransız kaptan tedbirsizlik ve ölüme sebebiyet vermek suçlarından 80 gün hapse mahkum edildi.

Bayrak yasası nedeniyle açık denizlerde işlenen suçlarda sadece bayrak devletinin yargılama yetkisinin olduğunu ileri süren Fransa, Türk mahkemelerinin yetkisizliğini ileri sürünce sorun Lahey sürekli adalet divanına götürüldü. Lahey Adalet Divanında Türkiye Cumhuriyeti’nin dönemin adalet bakanı Mahmut Esat (Bozkurt) savundu. 7 Eylül 1927’de divan Türkiye’nin hukuka aykırı hareket etmediği kararını verdi. Bu kararla birlikte “Bozkurt gemisinin adı ve Türk Milletinin milli sembolü, hürriyet ve istiklalin timsali olması sebebiyle” Türk heyetine Atatürk’e verilmek üzere tunç bozkurt heykeli hediye edildi. Bu davadan dolayı dönemin Adalet Bakanına soyadı kanunu çıkınca bizzat Mustafa Kemal Atatürk tarafından Bozkurt soyadı verildi.

Bozkurt heykeli 1968’e kadar anıtkabirde sergilendi. 1968’de Samsunda Gazi müzesinin açılmasıyla birlikte Atatürk’ün bir çok özel eşyasıyla birlikte bu heykelde Samsuna gönderildi. 1978 yılına kadar burada sergilenen heykel CHP iktidarının baskılarıyla Müzenin deposuna atıldı. (Bu bilgiler içerinde Bozkurt heykelinin veriliş gerekçesinin altını çiziyorum Atatürk bunu kabul etmese hediyeyi kabul etmeyecek karakterde bir insandı.)

Ayrıca Atatürk’ün çalışma masasında çağırma zili olarak kullandığı ikinci bir bozkurt heykeli vardır ki oda halen Samsun müzesindedir.

Atatürk’ün sağlığında ressam Ratıp Tahir Burak’a yaptırdığı Marif(Milli Eğitim) Başkanlığı giriş holündeki Müstasna yerinde Atatürk’ün sağlığı boyunca sergilenen Ergenekondan çıkış tablosundan ya da Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 yıldızın, tarihteki 16 büyük Türk İmparatorluğunu, ortadaki güneş ise Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni simgelediğini o devletlerden birinin de Bayrağı Bozkurt olan Göktürk devleti olduğunu uzun uzadıya anlatmayayım. Unutmayın bozkurt bir semboldur. Burdaki Bozkurt’un alalade bir hayvan ya da “canis lupus” olmadığını anlamışsınızdır umarım.

(Tasarım için Aybalanet’e araştırmaları için Sayın Kemal Çapraz’a ve Orkun Dergisine teşekkürler.

Bu parayı bastıran kim; bu heykeli yaptıran kim?
Gazeteci-yazar Kemal Çapraz, bozkurtlu paralar ve heykeller ile ilgili şu bilgileri veriyor:

“Kayıtsız şartsız Türk milliyetçiliği temelleri üzerine bina edilen Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda bozkurt çok önemli bir yer tutmaktadır. Araştırdıkça, bozkurtun sanıldığından çok daha fazla kullanıldığını, hayatımızın her safhasında yer aldığını gördüm. TBMM Hükümeti’nin 23 Ocak 1922 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle bastırdığı ilk pulda bozkurt resmi vardır. Yine Cumhuriyetimizin 1927 yılında tedavüle çıkardığı 5 ve 10 liralık ilk kâğıt paralarda da bozkurt kullanılmıştır.

Atatürk, Bozkurtu engin Türk tarihin derinliklerinden çıkararak tekrar milli sembol olarak yüceltmiş, bu millî sembolün dirilişini sağlamıştır.

Daha Cumhuriyet ilan edilmeden 1922 yılında TBMM Hükümeti pul bastırıyor ve üzerinde Bozkurt resmi konuluyor. Bu bana göre çok önemli bir mesaj.

Yine Kahramanmaraş’ta Atatürk’ün emriyle yaptırılan ‘Bayrak tutan bozkurt’ heykelindeki kurdun yok edildiğini öğrendim. Atatürk’ün değer verdiği sembollere, düşüncelere, fikirlere düşmanlık edilerek, ayrı bir Atatürkçülük oluşturulmaya, Atatürk’ün katıksız bir Türk milliyetçisi oluşu örtülmeye, gizlenmeye, çalışılıyor. Bunları yapanlara karşı Türk milleti uyanık olmak zorundadır. Atatürk’e, düşüncelerine ve Türk milliyetçiliği fikrine doğrudan saldıramayanlar Gazi’nin önem verdiği değerlere saldırıyorlar. Burdur Kültür Parkı Abideleri’ndeki bozkurtun kaldırılması da böyle bir saldırının sonucudur. Atatürk’ün yaptırdığı ve önemli şehirlerimize dikilmesini istediği bozkurt heykelleri, ölümünden sonra depolara atılmıştır. Bunları da ortaya çıkaracağız.”